یکی از عوامل مؤثر بر فرایند توسعه و رفاه جامعه میتواند تنوع و تعداد سیستم های ارایه دهنده خدمات اجتماعی و نرخ بهره مندی مردم و شهروندان از سرویس های ویژه اجتماعی با نام کلینیک های مددکاری اجتماعی باشد. این سیستم ها که در بدنه اجتماع و مولود سازمانهای دولتی هستند میتوانند نیازهای پاسخ داده نشده گروههای مختلف بخصوص جامعه هدف این سازمانها را برآورده و ضعف کارکردی آنها را تا حدی بپوشانند درکشور ما با گذشت زمان و افزایش جمعیت و نیز محدود بودن منابع کشور برای پاسخ به توقعات و نیازهای ناشی از تغییر سبک زندگی از یکسو و افزایش مشکلات و چالش های فراروی مردم و فقدان مهارتهای لازم برای مقابله و رویارویی با این چالشها و از سوی دیگر ناتوانی دولتها را در رفع این مسائل بیشترکرده و نیاز به افزایش تعداد کلینیکهای مددکاری اجتماعی متخصص برای پاسخ به نیازهایشان بیشتر احساس می شود. مددکاران اجتماعی میتوانند ایجاد کننده شرایطی باشند که درآن مشکلات اجتماعی بوسیله خود مردم حل شود فرایندی که مددکاران اجتماعی با استفاده از مدل جامعه ای تحریک گروه ها و تشریک مساعی بین آنها، تقویت و توسعه پایه های دموکراسی درجامعه و محلات شهری و روستایی ، ایجاد اعتماد به نفس در سطوح فردی و تربیت شهروندانی فعال و مطالبه گر و ازدیاد رهبران بومی و محلی و در نهایت افزایش توانمندی جامعه گردند.
مددکاران اجتماعی که به مردم کمک می کند تا به سطح بالاتری از ظرفیت و توان انجام امور مختلف دست یابند واز طرف دیگر باعث افزایش توانایی اثرگذاری افراد بر مسائل مهم زندگی شخصی و اجتماعیشان شوند. با توجه به سوابق تاسیس بیش از ۱۲ سال تاسیس مدیریت کلینیکهای مددکاری توسط مددکاران اجتماعی در کشور، تجارب و ظرفیتهای متعدد و در مواردی گمنام و کشف نشده در بین کلینیکهای کشور و در سطح مناطق و محلات وجود دارند که شناسایی و توانمندسازی و هدایت آنها می تواند در جهت کاهش آسیبهای اجتماعی، ایجاد ظرفیت تحصصی اجتماعی و شبکه اجتماعی مؤثر باشد، بنابراین ضرورت دارد تا با توجه به نیازهای اجتماعی مردم بعنوان شهروندانی مطالبه گر از جمله نیاز به آموزش ، مداخلات هدفمند زمینه سازی های لازم جهت دستیابی به زمینه های شکوفایی شهروندان و پیشگیری اولیه با استفاده از مطالعات علمی و کاربردی مبتنی بر تجربیات دست اندرکاران و فعالین حوزه مددکاری اجتماعی صورت گیرد. این برنامه موجب ارتقای سطح سلامت عمومی وکاهش درمان وکاهش آسیب در سطوح بعدی خواهد شد.
آزادسازی بر اساس تعریف فیترمن (۲۰۰۵) عملی ناشی از آزاد بودن یا آزادی افراد از نقش ها ومحدودیت های گذشته و آزاد شدن از انتظارات و نقشهای جا افتاده موجود افرد می باشد و به یافتن فرصت های جدید ، دیدن منابع موجود در یک چشم انداز روشن جدید و باز تعریف نقش ها و هویت های جدید برای مردم توسط خودشان منجر می گردد.
هدف از آزاد سازی مطالبه حقوق شهروندی و تربیت شهروندانی است که وظایف خود را بدین علت که هم به آن اعتقاد دارند و هم از آن لذت می برند انجام می دهند و مسئولیت بهبود شرایط و وظایف روزانه خود را پذیرفته اند. بنابر این این به عهده خود فرد است که شرایط خویش را بهتر، غنی تر و رضایت بخش تر سازد. در استراتژی مدیریت سازمانی اگر توانمندسازی مددکاران اجتماعی بعنوان سرمایه های انسانی موثر در برنامه ریزیها ، مداخلات و سیاست گزاریها دیده نشوند سایرسرمایه ها نیز ابتر مانده و کم بازده می‌شوند. اینجاست که مددکاران اجتماعی با استفاده از تکنیک های آشکارسازی برنامه ها اقداماتی را که منجر به آگاهسازی، روشنگری و ایجاد انگیزه در میان اعضای جامعه هدف برای همراهی با دیگر عوامل برنامه میشود انجام خواهند داد.
مددکاران اجتماعی در فرایند مداخلات تجربیات خود را در اختیار مردم قرار می دهد. این تجربیات، چشم اندازهای متفاوتی را برای مردم باز می کند که باعث پویایی جامعه و بهبود برنامه می شود.
آزاد سازی در مددکاری اجتماعی منجربه آزاد سازی صداهای سرکوب شده و آگاهی سیاسی و مشارکت میشود و همزمان بافعالیت شهروندان درانجمن ها، آنها شروع به تغییر نهادها و محیط پیرامون خود می نمایند. همکاری و مشارکت آنها بیشتر شده و سرمایۀ اجتماعیشان افزایش می یابد.
درکشور شاهد کاهش مشهود دراغلب مؤلفه های سرمایۀ اجتماعی اعم از روابط اجتماعی واعتمادعمومی ، شبکه های اجتماعی محلی، امید به آینده ، انگیزه های اجتماعی، مسئولیت اجتماعی درافراد و مانند اینها هستیم. درنظام برنامه ریزی توسعه برای یک منطقه مشخص، توجه و تأکید به مقوله سرمایۀ اجتماعی یکی ازنکته های اساسی است، زیرا برنامه توسعه ای بدون حضور و مشارکت ساکنان جامعه محلی موفق نخواهد بود. از این رو مهم است باور داشته باشیم که سرمایۀ اجتماعی عامل اصلی ایجاد همبستگی و علاقه جمعی بین افراد جامعه است و موتور محرکه انواع جریانهای فعال اجتماعی در حوزه های مختلف می باشد. راهبرد اساسی استفاده از ظرفیت ۳۵۰ کلینیک مددکاری اجتماعی و ۲۱ کانون استانی مراکز مددکاری در مداخلات محلی و منطقه ای و کشوری می باشد.
مهری فتایی
مددکار اجتماعی
